آشنایی با سیستم آبیاری بارانی

آبیاری بارانی روشی است که در آن آب آبیاری را با سرعتی مساوی و یا کمتر از نفوذ پذیری خاک به صورت باران برسطح زمین پخش می نماید. سيستم آبياري باراني به طور كلي از يك الکتروپمپ كه آب را از منبع به داخل لوله ها وارد مي كند و لوله هاي اصلي و فرعي، يك سري اتصالات، شير فلكه هاي لازم براي قطع و وصل و همچنين آبپاش ها كه ممكن است بر روي پايه ها قرار گيرند، تشكيل شده است. بطورکلی آبیاری به روش بارانی در اغلب شرایط مانند مناطق شیبدار، بیشتر خاکهای سبک و متوسط و شرایطی که آبیاری به طریق ثقلی امکان پذیر نیست قابل اجرا می باشد.

ساختمان آبپاش‌ها طوری است که هنگامی که آب با فشار از آن خارج می‌شود به صورت قطرات ریز و درشت درآمده و مشابه باران در سطح مزرعه ریخته می‌شود. به همین دلیل این سیستم آبیاری به روش بارانی نامیده می‌شود. فشار کارکرد آبپاش‌ها از 0.35 اتمسفر تا 8.5 اتمسفر متغیر است که در انواع سیستم‌های آبیاری بارانی مورد استفاده قرار می‌گیرد. قطر پاشش آبپاش ها تا 90 متر و دبی آن‌ها نیز تا 60 لیتر در ثانیه می­رسد.

مزایا  و معایب  آبیاری بارانی

هر نوع روش آبیاری دارای یک سری مزایا و معایبی است که با در نظر گرفتن مجموعه این مزایا و معایب باید اقدام به انتخاب و طراحی روش آبیاری نمود.

مزایا

• صرفه جويي در مصرف آب و افزايش راندمان تا 75 درصد
• امكان آبياري اراضي شيب دار بدون نياز به تسطيح
• آبياري با منابع آبي كم (در آبياري سطحي مقدور نمي باشد).
• امكان آبياري در خاكهاي كم عمق  (به علت خاك كم عمق امكان تسطيح وجود ندارد)
• جلوگيري از رواناب و فرسايش خاك
• توزيع به موقع، دقیق و يكنواخت آب، كود و سم نسبت به آبياري سطحي
• افزايش عملكرد محصول و بهبود كيفيت آن
• اندازه گيري دقيق مقدار آب مصرفي
• نياز كمتر به نيروي انساني
• قابل استفاده در اهداف ديگر (مثل جلوگيري از يخبندان، سرمازدگي درختان، خنك كردن محيط گياه در هواي گرم)

معایب

• در صورت وجود باد یکنواختی توزیع کاهش می‌یابد.
• سموم آفت کش و قارچ کش را از روی برگ‌ها می‌شوید.
• هزینه سرمایه گذاری اولیه نسبتاً زیاد است.
• شدت تبخیر در مناطق گرم و خشک زیاد بوده لذا تلفات در این مناطق زیاد است.
• در مناطقی که باد شدید است تلفات آب زیاد است.
• به دلیل خسارت زدن به برگ محصولات، در این روش استفاده از آب‌های با کیفیت پایین ممکن نیست.

ملاحظات  نگهداری سیستم آبیاری بارانی

عملیات نگهداری شامل انجام یک سری عملیات اجرایی و تعمیراتی به منظور فعال نگاه داشتن شبکه آبیاری تحت فشار است. این عملیات شامل تعمیر و نگهداری از ایستگاه پمپاژ که خود شامل پمپ و تاسیسات مکانیکی و الکتریکی ایستگاه پمپاژ، خط لوله آبرسانی و توزیع آب، کلیه شیر آلات و تجهیزات به کار رفته در طول خطوط می باشد. بخشی از عملیات مذکور می تواند به صورت سالیانه، فصلی و یا مستمر بسته به ضرورت انجام گردد.
 نگهداری مناسب، با توصیه کارشناس طرح، موجب طولانی تر شدن عمر وسایل و تجهیزات آبیاری و کاهش هزینه سالانه قابل توجهی می گردد. چند نکته در مورد نگهداری و حفاظت از سیستم آبیاری بارانی:

1. بازدید مداوم از اجزا سیستم ، انجام به موقع تعمیرات یا تعویض قطعات آسیب دیده یا فرسوده .
2. جلوگیری از ورود مواد زاید به داخل لوله های اصلی و جانبی به هر وسیله ممکن از جمله نصب توری در اطراف محل آبگیری.
3. در صورتیکه به هر دلیل به ناچار بعضی از آبپاش ها حذف شده باشند، باعث افزایش فشار در سیستم می گردد، در نتیجه آب بیش از حد به صورت پودر پخش می شود لذا بایستی با استفاده از شیر فلکه، فشار را تا حدودی کاهش داد.
4. تجمع شن وماسه و مواد زاید در اطراف آبپاش باعث جلوگیری از چرخش آبپاش و یا کاهش سرعت آن می گردد. در این حالت با تکان دادن آبپاش به سمت بالا و پایین می توان مشکل را برطرف نمود.
5. با شروع فصل آبیاری بایستی لوله های اصلی را سریع شستشو داده و از عدم گرفتگی آن ها اطمینان حاصل کرد.
6. اگر برای پخش کود یا سم از سیستم استفاده می شود، بعد از پایان کار باید لوله ها و آبپاش ها شستشو شوند و جهت جلوگیری از هر گونه آلودگی، از برگشت آب آلوده به محل آبگیری خودداری نمود.
7. در زمان نگهداری، لوله ها و اتصالات در مکانی مناسب سرپوشیده قرار گرفته شوند و نبایستی در مجاورت اسید، سموم و کودهای شیمیایی و یا در تماس با کودها و مواد زاید حیوانی قرار گیرد.
8. هر چند روش های آبیاری تحت فشار مناسب ترین روش آبیاری می باشند اما چنانچه بهره برداران اطلاعات کافی از نحوه کار سیستم و نگهداری از آن را نداشته باشند با بهره برداری غلط از سیستم تحت فشار دچار ضرر و زیان سنگینی می گردند.